30 jaar Boerderijenstichting Fryslân
De Boerderijenstichting Fryslân is opgericht in 2005. De stichting is de opvolger van de stichting ‘Staten en Saten’, die zich sedert 1985 inzette voor zowel de adellijke huizen als de boerderijen. In 2005 vindt een splitsing plaats. Een nieuwe stichting ‘Staten en Stinzen’ richt zich voortaan op de adellijke huizen. ‘Staten en Saten’ ging in afgeslankte vorm verder als Boerderijenstichting Fryslân.
De stichting ‘Staten en Saten’
De Stichting tot Behoud van Staten en Saten in Friesland werd opgericht op 18 september 1985. Haar doelstelling was ‘het bevorderen van de instandhouding, het onderhoud en de restauratie van staten en saten en eventueel andere belangrijke historische gebouwen en het behartigen van de belangen dienaangaande van eigenaar, casu quo bewoner, zulks zoveel mogelijk op aanwijzing van of in overleg met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg of een andere daartoe door de overheid ingestelde instantie’. Oprichters zijn Jhr. Cees van Eysinga, Jan Stallinga, Hans de Haan en Kai Bouma. In de eerste jaren wordt er met enige regelmaat vergaderd, meestal op Epema State in IJsbrechtum. Hans: “ Ik zie ons daar nog wat achterover hangend in de grote fauteuils. Druk pratend onder het genot van veel koffie en sigaren”.
Advisering en bemiddeling is in de beginjaren een belangrijke taak van de stichting. Dit draagt veelal een incidenteel karakter en is meestal gebaseerd op persoonlijke contacten tussen bestuursleden en eigenaren van boerderijen en landhuizen. De stichting Staten en Saten geniet in die periode nog weinig bekendheid. Om daar verandering in te brengen besluit het bestuur in 1998 een folder te maken. In de folder ‘Staten en Saten’ informatie over de adellijke huizen, poorten en parken met daaraan gekoppeld een drietal routes. De boerderijen krijgen weinig aandacht.
Het bevorderen van kennis.
Intussen keert het tij ten gunste van de boerderijen. Van Eysinga en Bouma treden terug.Jan Mulder en Franke Schuurmans nemen het stokje over. Er komt een statutenwijziging (1999) met meer aandacht voor de boerderijen. ‘Het bevorderen van de kennis en het behoud van de karakteristieke verschijningsvorm van de bouwkunst ten platteland van Friesland in het algemeen en die van boerderijen, bijgebouwen en hun erven, adelshuizen en hun historisch terreinen, landhuizen, aanzienlijke woonhuizen en karakteristieke bedrijfsgebouwen in het bijzonder’.
De boerderijen staan voorop en worden als eerste genoemd. Nieuw is vooral ook ‘het bevorderen van de kennis’. De stichting wil dit onder anderen bereiken door het organiseren van lezingen en excursies. Deze worden vanaf het jaar 2000 jaarlijks georganiseerd en voorzien in een grote behoefte. De stichting treedt hiermee heel duidelijk naar buiten en richt zich op de grote groep boerderijeigenaren en liefhebbers van boerderijen. Tevens wordt er een wervende folder uitgebracht, eveneens met het accent op boerderijen. De stichting legt haar ambities vast in een beleidsplan 2000 – 2005. waarbij naast samenwerking met verwante verenigingen, het functioneren als overlegplatform en adviesorgaan de belangrijkste speerpunten zijn.
De Boerderijenstichting Fryslân
In 2005 wordt besloten om de stichting ‘Staten en Saten’ als Boerderijenstichting Fryslân voort te zetten. Hierbij sluit de stichting aan bij de boerderijenstichtingen in de rest van Nederland. Een nieuwe stichting ‘Staten en Stinzen’ richt zich voortaan op de adellijke huizen en heeft als doel ‘de bekendheid van de staten, stinzen en stadshuizen in de provincie Fryslân te vergroten. Daarnaast wordt gestreefd naar een klimaat waarin behoud en beheer vanzelfsprekend is.’
In de nieuwe statuten zijn de naam en het doel aangepast. Nieuw is art. 2g: ‘het doen van onderzoek naar en het verrichten van publicaties over karakteristieke bouwkunst ten plattelande in Friesland, meer in het bijzonder boerderijen en bijgebouwen en hun erven.’
Dit resulteert in 2009 in een fraaie publicatie ‘De Friese boerderij, 2500 jaar geschiedenis van de Fryske Pleats’. Tevens participeren we met name via Evert Kramer in de publicatie die waarschijnlijk dit jaar het licht ziet en gaat over het zodenhuis in Firdgum, de reconstructie van een vroeg middeleeuwse terpboerderij. In ons jubileumjaar wordt een publicatie uitgebracht over poorten en boerderijen met een poort onder de titel ‘Staten, Poarten en Pleatsen’.
Huidig bestuur
Het bestuur bestaat op 1 februari 2015 uit de volgende personen: Piet Vellinga voorzitter, Fonny Postma secretaris, Jan de Haan penningmeester, Hans de Haan, Wiebe Hoekstra, Johan Jorritsma, Jacob van der Vaart en Rudolf Wielinga.
Thema-avonden
De eerste thema-avond wordt gehouden op 12 oktober 2000 in Dijken in de boerderij van Ed Nijpels. Sprekers zijn Jacob van der Vaart, Yme Kuiper en Cees van Mourik. Het is de eerste presentatie van de stichting ‘Staten en Saten’ en meteen een groot succes met veel bezoekers, en veel nieuwe donateurs. Bij binnenkomst moet men de naam en het adres invullen; iedereen die dit doet is meteen donateur. Een leuk slimmigheidje van het bestuur.
Elk jaar, meestal in de maand maart of april, wordt er een thema-avond gehouden waarbij tal van onderwerpen over behoud en beheer van de boerderij aan de orde komen. Meestal zijn er meerdere sprekers per avond. De avonden vinden plaats in boerderijen verspreid over de provincie. Sprekers zijn onder anderen de architecten Gunnar Daan en Jelle de Jong, gedeputeerden Anita Andriessen en Jannewietske de Vries, Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek John van Zuijlen en Judith Toebast en de bestuursleden Jacob van der Vaart, Wiebe Hoekstra en Hans de Haan. De organisatie van de avonden is de laatste jaren in handen van Piet Vellinga met assistentie van mede-bestuursleden.
In de komende jaren wordt zeker doorgegaan met de organisatie van de thema-avonden. Deze voorzien in de vraag en behoefte van onze donateurs naar informatie.
Excursies
Doel van de jaarlijkse excursie is om onze donateurs te informeren over onderhoud, restauratie, gebruik, hergebruik van de boerderij en het erf. Tevens zijn de excursies van belang voor het versterken van de band tussen bestuur en donateurs en de band tussen de donateurs. In de beginjaren is het een beetje trekken en duwen om de bus vol te krijgen, maar de laatste jaren rijden we met twee bussen.
De eerste excursie zou worden gehouden op zaterdag 12 mei 2001. Helaas was toen het gebied Noordoost Fryslân door de mond-en klauwzeer besmetting zelfs voor de donateurs van de Boerderijenstichting verboden gebied.
De keuze van de te bezoeken boerderijen houdt verband met de historische waarde en de mogelijkheid en bereidheid van de eigenaren ook het interieur, inclusief het woongedeelte, te bezichtigen. In de beginjaren worden naast boerderijen ook adellijke huizen bezocht. Vanaf 2003 tot 2009 en in 2013 is de excursie gekoppeld aan de verkiezing ‘Fryske Pleats fan it Jier’.
In de afgelopen 14 jaar hebben bijna 1000 donateurs en belangstellenden 45 boerderijen bezocht. De voorbereiding, organisatie, verhalen tijdens de bustocht en dergelijke wordt verzorgd door Hans de Haan bijgestaan door bestuursleden en specialisten van buiten het bestuur. In ons jubileumjaar 2015 is de organisatie in handen van Jacob van der Vaart en Rudolf Wielinga.
Over de provinciegrenzen
Zeker zullen we met de excursies doorgaan waarbij de kwaliteit van de te bezoeken boerderijen, voorlichting, gezelligheid en onderlinge kontakten voorop blijven staan. Dankzij onze goede kontakten met de boerderijenstichtingen in Noord-Holland en Groningen is het zeer waarschijnlijk dat we ook eens excursies naar boerderijen in die provincies gaan brengen.
Nieuwsbrieven
Vijfentwintig Nieuwsbrieven zijn de afgelopen 15 jaar in oplages van 500 tot 750 exemplaren verstuurd naar de donateurs en andere belangstellenden. In totaal gaat het om 200 pagina’s, ongeveer 100.000 woorden en een paar honderd foto’s. Het formaat A4 is nooit veranderd. Het aantal pagina’s wel dat is opgevoerd van 4 naar 6 en vervolgens naar 8 of 12 per nieuwsbrief. Waren de eerste drie nummers nog in zwart-wit uitvoering, vanaf 2004 is de nieuwsbrief volledig in kleur. Dit is ook voor de boerderijenstichtingen landelijk een unicum. De lay-out wordt met grote regelmaat aangepast. Het laatst in 2013. Meestal verschijnt de nieuwsbrief twee keer per jaar in het voorjaar en in het najaar. De redactie is in de loop der jaren sterk veranderd en meer gestructureerd. Deze bestaat momenteel uit de volgende personen: Hans de Haan, Wiebe Hoekstra, Jacob van der Vaart en Rudolf Wielinga met logistieke ondersteuning van Marleen Pennewaard van het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân.
Digitale nieuwsbrief
Heeft de ‘papieren’ nieuwsbrief nog toekomst? Sinds een aantal jaren brengt de boerderijenstichting een aantal keren per jaar een digitale nieuwsbrief uit met korte nieuwsberichten. Toch vinden we dat we in ieder geval een keer per jaar een ‘papieren’ nieuwsbrief moeten uitbrengen omdat veel donateurs dat op prijs stellen en een aantal geen computer heeft