Bonen ontwaakt! Er zijn veel bonenrassen die we vergeten zijn of in de vergetelheid raken. Zoals kievitsboon, de Bruine Noordhollandse, Blokkerder Boon, de Witte Eiboon, de Gele Citroenboon, de Krombek, de Gele van Peraux, de Drentse Weekschil, de Kievitsboon, de Zuikerboon, het Heilig Boontje, de Blauhilde, en ga zo maar door. Ik wil dan ook leden van het Agrarisch Netwerk oproepen om aparte en streekgebonden boontjes naar De Historische Groentehof op te sturen. Wel met een beschrijving van wat het is: een stok- of stamboon, de naam van de boon en de herkomst. Schrijft u verder op wat u weet van de boon. Ik zal uw bonen dan planten in De Historische Groentehof, zodat menigeen ons culinaire erfgoed kan aanschouwen.
Oude bonenrassen hebben een verassende variatie in smaak, vorm en kleur. Ja, bonen zijn een feest. Bonen geven een rijkdom aan smaken en kleuren. Bonen moeten niet te vroeg gezaaid worden. Als men al lekker in een T-shirt loopt op een zonnig voorjaarsdag, moet u zich inhouden om de bonen te zaaien. Vóór 15 mei, zo is een gulden regel, geen bonen planten. Maar rond 15 mei kan het nog flink koud en nat worden. Het gaat om de bodemtemperatuur, niet de luchttemperatuur. Als het zonnetje in mei lekker schijnt is de lucht wel, maar de bodem nog niet zo snel opgewarmd. Komt er dan een regenbuitje, dan daalt de bodemtemperatuur weer.
Er zijn drie soorten bonen, de tuinboon die vers gegeten wordt, de droogboon en de limaboon. Zo oer-Hollands als de tuinboon is, duizenden jaren geleden kwam de boon in Europa via Azië terecht. Het waren weer de Romeinen, zoals bij vele van onze groentes zoals de sla en schorseneer het geval is, die de tuinboon verder in Europa introduceerden. De boon heeft een tot op heden nog niet verklaard verschijnsel achtergelaten. In de Romeinse tijd werd status verbonden aan de peulvrucht. De peulvruchten gaven hun naam aan vier belangrijkste en prominentste families van het rijke en machtige Rome: Fabius (faba, de tuinboon), Lentules (lens, linzen), Piso (pisum, de boon) en Cicero (cicer, kikkererwt). Het is bekend dat de witte boon als 7.000 jaar geleden werd verbouwd in Mexico. Spaanse en Portugese ontdekkingreizigers brachten in de 16e eeuw de witte boon naar Europa. De erwt, zoals de groene erwt, de doperwt en de kapucijner, is afkomstig uit Azië. In Europa werden erwten pas in de 16e eeuw vers gegeten. Het was toen een delicatesse voor de adel. Koning Louis XIV at zich letterlijk kogelrond aan erwtjes.
Gebleken is dat de boon verantwoordelijk is voor een vertrouwde maar wat beschamende bijwerking: winderigheid. Vroeger dichtte men meer eigenschappen aan de boon toe en was de boon onderwerp van discussie. Sint Augustinus vond dat winderigheid een teken was dat de mens uit de gratie was gevallen bij God. Toen de mens ophield God te gehoorzamen was hij evenmin in staat zichzelf te gehoorzamen en verloor zelfs controle over zijn eigen lichaam. Een andere kerkvader, Sint-Jacobus, stelde vast dat bonen een ‘kieteling der genitaliën’ veroorzaakten en verbood nonnen bonen te nuttigen. Nog een heel ander soort van plezier ligt waarschijnlijk aan de basis van een versje met een wens die zeker niet van Bartje komt: “Geef ons bonen bij ied’re dis”.
Jac Nijskens
De Historische Groentehof
Internet: www.vergetengroenten.nl
De Historische Groentehof is een groentehof met een kookstudio in Beesel met circa 550 soorten historische, bijzondere en zeldzame groenten, fruit, kruiden. De tuin is gratis te bezoeken, maar voor uitleg is een afspraak noodzakelijk.